Figura Madonny z Dzieciątkiem w Cieszynie

---

Historia

Figura Madonny z Dzieciątkiem to niezwykle ciekawy obiekt sztuki, który jest repliką oryginalnej rzeźby autorstwa Petera Parlera. Oryginał, znany jako Madonna z Dzieciątkiem, aktualnie znajduje się w zbiorach Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Rzeźba ta, stworzona z piaskowca, pierwotnie nie była zdobiona koroną. Jej kopia została zainstalowana na wysokim słupie, który zwieńczony jest ozdobną kulą, przeniesiona z obszaru cieszyńskiego zamku.

Stworzenie Cieszyńskiej Madonny datuje się na okres około 1368-69 roku. Wykonana została w Cieszynie, wykorzystując piaskowiec pochodzący najprawdopodobniej z pobliskich kamieniołomów, takich jak ten w Brennej lub kamieniołom „Rzeka” na Zaolziu. W kontekście historii sztuki, należy zauważyć, że Piotr Parler w tym czasie pozostawał w Pradze, co prowadzi historię do przypisania autorstwa tej rzeźby jednemu z artystów jego warsztatu. Osoba ta była odpowiedzialna za stworzenie wielu znakomitych rzeźb w katedrze św. Wita, które wykazują podobieństwo do Cieszyńskiej Madonny.

Pierwotnie figura Matki Boskiej miała swoje miejsce w jednym z cieszyńskich kościołów. Prawdopodobnie znajdowała się w Rotundzie św. Mikołaja lub w cieszyńskim kościele św. Marii Magdaleny. Obie te budowle doświadczyły licznych pożarów, a ich ślady są widoczne na samej figurze Matki Boskiej. Warto dodać, że na początku XVIII wieku figura została umieszczona na filarze przed zamkiem w Cieszynie.

W miarę jak Habsburgowie realizowali plany budowy letniej rezydencji na Wzgórzu Zamkowym, figura Matki Boskiej okazała się nieodpowiednia dla tego miejsca. W wyniku tego, w 1844 roku została przeniesiona na Stary Rynek, gdzie pozostawała aż do roku 2000. Po przeprowadzonej konserwacji, figura Matki Boskiej Cieszyńskiej zyskała nowe życie. Została przekazana przez władze miasta do Muzeum Śląska Cieszyńskiego jako cenny artefakt i obecnie zdobi stałą ekspozycję tego muzeum.

Opis i styl rzeźby

Cieszyńska Madonna to niezwykła wolnostojąca figura Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem, stworzona z piaskowca i mająca niemal naturalną wielkość, osiągając 123 cm. To dzieło jest jednym z trzech przykładów tego typu rzeźb, które zostały wykonane lub zamówione przez Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Dwa pozostałe egzemplarze znajdują się w muzeum w Trzebini oraz w Muzeum Narodowym w Budapeszcie.

Figura Matki Boskiej Cieszyńskiej zalicza się do grupy figur maryjnych, które charakteryzują się górną częścią płaszcza zapinaną na broszkę. Postać Matki Bożej ukazuje młodą kobietę, która trzyma nagie dziecko na lewym ramieniu. Ubrana jest w elegancką, wąską suknię z wyciętym kołnierzem oraz długimi bufiastymi rękawami, które zapinane są na małe guziki w nadgarstkach. Szeroki płaszcz, zdobiony frędzlami, opada luźno z jej ramion, a lewa strona płaszcza zakrywa dolną połówkę ciała dziecka.

Włosy Matki Bożej, które zdobią jej głowę, są długie, zwinięte w charakterystyczną rurkę i swobodnie spływają na plecy. Jej korona ma kształt szerokich ust, na której znajdują się cztery lilie na dole i cztery u góry, co dodaje całej postaci majestatyczności.

Obraz Dzieciątka jest przedstawiony w sposób bardziej schematyczny. Dziecko podtrzymuje szyję matki prawą ręką i bawi się broszką, podczas gdy lewa ręka spoczywa na jabłku, które trzyma Matka Boska. Jabłko w tym kontekście symbolizuje grzech pierworodny oraz jego odkupienie, a rzeźba z Cieszyna ukazuje Dziewicę Maryję jako Królową Nieba, nazywaną także drugą Ewą.

Twarz Cieszyńskiej Madonny jest poważna, lecz zarazem pełna życia, co nadaje jej szczególny wyraz. Rzeźba ta jest doskonałym przykładem neorealizmu, stylu który powstał jako kontrast do tradycyjnego, idealistycznego przedstawiania postaci, dominującego w średniowieczu.

Figura jako zabytek

Figura Madonny z Dzieciątkiem została wpisana do Gminnej Ewidencji Zabytków, gdzie jest określana jako „Kolumna Maryjna z Dzieciątkiem”.

Trivia

Według interesującej legendy z dziewiętnastego wieku, figurę Madonny z Dzieciątkiem ufundowała księżna cieszyńska Elżbieta Lukrecja, pochodząca z rodu Piastów. Uczynienie tego było wyrazem jej wdzięczności za uratowanie przed ogromnym niebezpieczeństwem.

Przez długi czas dominowało przekonanie, że Madonna ze Starego Targu ma rodowód z XIX wieku. Niestety, nie przyciągała ona uwagi badaczy, przez co nie znalazła się w przedwojennych publikacjach ani w powojennej inwentaryzacji, znanej jako „Katalog Zabytków Sztuki w Polsce”. Aż do roku 2000 figura stała na wysokim postumencie, który znajdował się w nieczynnym obszarze studni średniowiecznego placu miejskiego – Starego Targu.

Wzmożone zainteresowanie tą rzeźbą miało miejsce po opublikowaniu artykułu Mariusza Makowskiego w lokalnym tygodniku „Głos Ziemi Cieszyńskiej” nr 15 z dnia 13 kwietnia 1990 roku. W treści tego artykułu przytoczono relację z niecodziennej uroczystości przeniesienia Madonny z miejsca przed zamkiem w Cieszynie na Stary Targ, która miała miejsce 8 grudnia 1844 roku.

Warto dodać, że rzeźba była w stanie znacznego zniszczenia, co skłoniło władze miasta do zdecydowania się na przeprowadzenie prac konserwatorskich w 2000 roku. W toku tych działań ujawniono, że pod licznymi warstwami farby olejnej kryje się dobrze zachowana piaskowa rzeźba gotycka, która powstała w praskim warsztacie Piotra Parlera. Odkrycie to miało sensacyjną charakterystykę, co oznaczało, że figura nie powróciła na swoje dawne miejsce. Została zastąpiona doskonałą kopią.

Figura Madonny opuszczała Cieszyn dwukrotnie. Po raz pierwszy w 2002 roku, kiedy to na kilka miesięcy pojechała na wystawę do Pragi. Po raz drugi, w 2006 roku, była eksponatem w Muzeum w Legnicy, gdzie miała miejsce wystawa zatytułowana „Śląsk – perła w koronie czeskiej”.

---

Oceń: Figura Madonny z Dzieciątkiem w Cieszynie

---