Teatr im. Adama Mickiewicza w Cieszynie

---

Historia

Pomysł zbudowania teatru w Cieszynie pojawił się wiosną 1902 roku. Grupa zamożnych obywateli miasta, zainspirowana przez radnego Gminy Cieszyn, Franza Bartha, zaczęła organizować powołanie Towarzystwa Budowy Teatru (Der Theater-Bau-Verein) w Domu Niemieckim. Zarząd stowarzyszenia tworzyło kilkanaście osób, z przewodniczącym F. Barthą oraz Thomasem Lenochem, Leopoldem Widenką i Johannem Struhalem. W skład zespołu wszedł również Rudolf Bukowski, wiceburmistrz, który później objął stanowisko burmistrza.

Po zawiązaniu towarzystwa rozpoczęto zbieranie funduszy wśród miejscowych ludzi oraz zamożnych Niemców, co pozwoliło zgromadzić około 35% potrzebnej kwoty na budowę. Następnie wyznaczono teren pod teatr, zlokalizowany w centralnym punkcie Cieszyna, w miejscu dawnych koszar. Projekt teatru został stworzony przez wiedeńskich architektów Ferdynanda Fellnera i Hermanna Helmera, którzy mieli na swoim koncie budowę 48 teatrów, w tym w Wiedniu, Berlinie, Toruniu oraz Łańcucie. Realizacją budowy zajęła się cieszyńska firma Eugena Fuldy przy współpracy berlińsko-wiedeńskiego przedsiębiorcy Hugo Barucha, posiadającego doświadczenie w konstrukcji scen teatralnych, a także wiedeńskiej, działającej do dziś, firmy Pittel & Brausewetter.

Prace budowlane zakończono w 1909 roku. Obiekt miał 770 miejsc dla widzów i obrotową scenę, a także wyposażenie w postaci żelaznej kurtyny przeciwpożarowej, kotłowni, elektrowni oraz magazynów dla dekoracji i kostiumów, sali baletowej oraz garderób. Uroczyste otwarcie teatru miało miejsce 24 września 1910 roku, z wystawieniem sztuki Franza Grillparzera „Fale morza i miłości”. Przedstawienie było przygotowane przez Oskara Gärtnara, dyrektora teatru. Podczas inauguracji podkreślono, że teatr będzie wyłącznie niemiecki, a polskie słowo nigdy nie zostanie na jego scenie wypowiedziane. Jednak to zapewnienie szybko straciło na znaczeniu.

W dziesięć lat po otwarciu, role impresariatu przejęły Towarzystwo Teatru Niemieckiego oraz Teatr Polski. 14 grudnia 1920 roku na scenie zadebiutowała pierwsza polska sztuka – „Zemsta” Alexandera Fredry, wystawiona przez Teatr im. Słowackiego z Krakowa. Znaczącym wydarzeniem było także przedstawienie opery „Halka” Stanisława Moniuszki, które miało miejsce 6 stycznia 1923 roku, a wykonał je zespół Teatru Polskiego z Katowic.

Podczas II wojny światowej teatr przeszedł pierwszy od otwarcia generalny remont. W tym okresie zamontowano między innymi obrotową scenę i żelazną kurtynę, a także wymieniono wszystkie siedzenia na widowni, dodając fotele na II balkonie, gdzie do tej pory były tylko miejsca stojące. Chociaż przez pewien czas działał teatr zawodowy oraz szkoła baletowa, to po trzech sezonach aktorzy zostali wcieleni do wojska, a aktorki zaangażowane do pracy dla wojska.

W 1945 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki stworzyło instytucję pod nazwą Teatr Polski w Cieszynie, pierwszym dyrektorem został Stanisław Kwaskowski. Inauguracja nowej instytucji miała miejsce 18 października 1945 roku, z komedią Aleksandra Fredry „Pan Jowialski”. Od grudnia 1945 roku do kwietnia 1961 teatr funkcjonował jako druga scena Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, prezentując wszystkie spektakle z repertuaru bielskiego teatru. W 1961 roku teatr został przekazany w zarząd cieszyńskich władz, zaczynając podlegać Miejskiemu Domowi Kultury w Cieszynie. W 1965 roku przeprowadzono kolejny remont, który obejmował modernizację urządzeń scenicznych oraz odnowienie złocenia widowni.

Ponowne otwarcie teatru odbyło się 4 grudnia 1965 roku z wystawieniem „Strasznego dworu” Stanisława Moniuszki, w wersji artystycznej Opery Bytomskiej. Istotnym momentem w historii instytucji był dwuletni remont w latach 1977–1979. W trakcie prac wymieniono pokrycie dachu, zamontowano nową stolarkę okienną oraz drzwiową, a także przeprowadzono rekonstrukcję dębowych drzwi wejściowych oraz modernizację instalacji grzewczych i elektrycznych. Piękno teatru wzbogaciły także płaskorzeźby wykonane przez cieszyńskiego rzeźbiarza Jana Hermę, przedstawiające Helenę Modrzejewską, Stanisława Moniuszkę oraz Wojciecha Bogusławskiego.

Po zakończeniu remontu teatr został przekazany w administrację Teatrowi Polskiemu w Bielsku-Białej. Wówczas nosił nazwę Państwowy Teatr Polski Bielsko-Cieszyn, Teatr im. A. Mickiewicza. Uroczyste otwarcie wyremontowanego budynku miało miejsce 5 listopada 1979 roku, kiedy to wystawiono spektakl „Pan Tadeusz”. Od 1993 roku Teatr im. Adama Mickiewicza jest zarządzany przez Miasto Cieszyn.

Architektura

Teatr im. Adama Mickiewicza w Cieszynie to imponująca budowla, która zachwyca swoją architekturą oraz bogatym wystrojem wnętrza. Oferując 770 miejsc, pięciokondygnacyjny gmach o objętości 16 944 m³ został stworzony w stylu późnego wiedeńskiego baroku.

Wyróżniająca się siedmioosiową fasadą główną, budowla prezentuje trójkątny ryzalit, a pionowe podziały elewacji zaznaczone są płaskimi lizenami. W górnej części ryzalitu dostrzegamy gzyms zwieńczony naczółkiem, na którym umieszczono okno nerkowe otoczone dekoracyjnymi płaskorzeźbami w formie liści oraz motywów roślinnych.

Nad tymi elementami widnieje płaskorzeźba liry, będąca atrybutem Apollina, opleciona delikatną gałązką. Budowla nakryta jest wysokim, łamanym dachem z lukarnami oraz wieżyczką, co dodaje jej niepowtarzalnego charakteru. Do westybulu prowadzą trzy półkoliste portale, z dekoracyjnymi oknami, które zostały wzbogacone wytwornymi nadprożami.

Wyjątkowe wnętrze teatru utrzymane jest w eleganckiej kolorystyce: bieli, złocie oraz czerwieni. Owalny westybul przedzielają klatki schodowe, prowadzące na pierwsze i drugie piętro, natomiast kasa biletowa znajduje się naprzeciw wejścia. Z drugiej strony znajduje się korytarz, który otacza widownię na parterze, prowadząc do dziesięciu par drzwi oraz do zaplecza teatrów, obejmującego garderoby oraz pomieszczenia służbowe.

Na pierwszym piętrze zaplanowano foyer z kryształowymi żyrandolami, które umożliwia przejście do dziesięciu lóż oraz na balkon. Sztukaterie w kształcie muszli i pawich ogonów majestatycznie zdobią sufit oraz obramowanie sceny. Przed sceną znajduje się fosa orkiestrowa, którą można zasłonić podłogą, a sam portal ozdobiony jest maską Melpomeny.

W holu teatru znajduje się tablica upamiętniająca inicjatorów budowy – Franza Barthę oraz Johanna Struhala. Prace dekoracyjne zostały powierzone w ręce wiedeńskich artystów, takich jak Heinrich Hendner, Friedrich Volkel, czy Eduard Riese. Akustyka sali zasługuje na szczególne wyróżnienie; szept ze sceny jest wyraźnie słyszalny nawet w dziewiątym rzędzie na drugim balkonie.

W przedniej części budynku zlokalizowane są dwa pomniki przyrody – glediczje trójcierniowe, które współtworzą niezwykłą atmosferę tego miejsca.

Działalność

Teatr im. Adama Mickiewicza w Cieszynie to miejsce o bogatej działalności kulturalnej, w ramach którego odbywa się szereg różnorodnych wydarzeń artystycznych. W repertuarze można znaleźć występy teatrów dramatycznych, muzycznych, a także operowych i operetkowych. Również zespoły baletowe i folklorystyczne mają swoje miejsce na tej scenie, a do tego organizowane są recitale autorskie oraz koncerty zespołów estradowych i kabaretowych.

Warto również wspomnieć o licznych wydarzeniach, które odbywają się w teatrze, takich jak: prezentacje osiągnięć zespołów amatorskich, sympozja, spotkania młodzieży, a także uroczystości jubileuszowe. Młodzież z regionu cieszyńskiego ma okazję zaprezentować swoje talenty podczas popisów, a również odbywają się pokazy charakteryzacji teatralnej i filmowej oraz warsztaty teatralne prowadzone przez doświadczonych mistrzów.

Wśród cyklicznych wydarzeń wyróżnia się Festiwal Teatralny Na granicy (obecnie Bez granic), który odbywa się od 1990 roku i jest organizowany przez Stowarzyszenie Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką.

Warto dodać, że teatr miał również swój epizod w kinematografii: od 2 do 7 maja 1974 roku kręcono tu zdjęcia do filmu Andrzeja Wajdy zatytułowanego Ziemia obiecana. Na potrzeby produkcji wykręcono fotele, zastępując je krzesłami oraz budując klasyczną budkę suflera. Stworzono także małe teatralne muszle, w których umieszczono świece, nawiązując do dawnych metod oświetlenia sali teatralnej, a nawet zmieniono klamki w drzwiach.

---

Oceń: Teatr im. Adama Mickiewicza w Cieszynie

---