Ratusz w Cieszynie

---

Historia

Początki cieszyńskiego ratusza sięgają czasów, gdy jeszcze do 1496 roku jego konstrukcja była usytuowana w formie drewnianego budynku, który znajdował się w centralnym punkcie starego rynku. Z chwilą, gdy w 1496 roku wytyczono rynek, na polecenie księcia Kazimierza II rozpoczęto budowę murowanego ratusza, który zdobiła drewniana wieża. Niestety, ten pierwszorzędny budynek spłonął w roku 1552.

Ratusz został odbudowany, ale niestety nie uniknął zniszczeń podczas wojny trzydziestoletniej. Renowacja miała miejsce w 1661 roku. Zaledwie sześć lat później, w 1667 roku, Krzysztof Palm nadał elewacji ratusza niespotykaną wówczas dekorację malarską. Udekorowana została nie tylko przez postać Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz św. Wacława, ale również przez herby Księstwa oraz miasta, a także personifikacje cnot, takich jak Wiara, Nadzieja, Mądrość oraz Sprawiedliwość, które okalała wstęga z łacińskim napisem: Haec domus odit, punit, conservat, honorat: nequitiam, pace, orimina, iura, probus. (Ten dom nienawidzi niegodziwości, kocha pokój, karze zbrodnie, utrzymuje prawych, czci godnych.)

W okolicy 1670 roku na miejscu drewnianej wieży wzniesiono nową, murowaną konstrukcję. Jednak ratusz ponownie ucierpiał od pożaru, który miał miejsce w 1720 roku. Zbudowano nowy obiekt, który został ukończony w 1788 roku dzięki inicjatywie ks. Leopolda Szersznika. Niestety, zaledwie rok później, 6 maja 1789 roku, ratusz został zniszczony przez jeden z największych pożarów w historii Cieszyna.

W miejsce zniszczonego budynku powstał nowy, klasycystyczny ratusz o siedmioosiowej fasadzie, zaprojektowany przez Ignacego Chambreza. Uroczyste oddanie tego obiektu odbyło się w 1800 roku. Budowa wieży ratuszowej trwała od 10 marca do 1 września 1801 roku. W bezpośrednim sąsiedztwie ratusza znajdował się piętrowy odwach z malowniczym, mansardowym dachem, a także sklepiony pasaż, który łączył Rynek z ulicą Ratuszową.

Rok 1818 przyniósł ze sobą dobudowanie sali teatralnej według projektu architekta Floriana Jilga. Niestety, w 1836 roku ratusz ponownie ucierpiał wskutek pożaru, a prace renowacyjne we wnętrzach przeprowadzono w 1846 roku na podstawie planów Józefa Kornhäusla, podczas gdy fasadę zaprojektował Andrzej Kmenta. Sala posiedzeń Rady Miejskiej otrzymała dekorację w postaci fryzu stworzonego przez Albina Prokopa, na którym znalazły się tarcze herbowe cieszyńskiej szlachty oraz symbole cechów rzemieślniczych działających w mieście. Uroczyste otwarcie tej sali miało miejsce z udziałem cesarza Franciszka Józefa I, a jego portret zdobił wnętrze aż do 2006 roku, kiedy to zastąpiono go XIX-wiecznym herbem Cieszyna.

W letnich miesiącach 1984 roku wieża ratuszowa, która znajdowała się w złym stanie, przeszła generalny remont. Od 2014 roku historyczne wnętrza sali sesyjnej cieszyńskiego ratusza są dostępne dla par planujących swój ślub, co nadaje temu miejscu szczególne znaczenie w obszarze lokalnej tradycji.

Architektura

Ratusz w Cieszynie to obiekt o długiej historii, który przeszedł wiele zmian w swoim wyglądzie. Obecny styl budynku można określić jako barokowo-klasycystyczny, co nadaje mu wyjątkowy charakter. Zlokalizowany w głównym ciągu rynku, ratusz został zbudowany według planu prostokąta, który wyróżnia się lekko wciętym północno-wschodnim narożnikiem.

Budynek jest trzykondygnacyjny, z centralnie umiejscowioną wieżą zegarową, która wysoka i dostojna dominuje nad całym obiektem. Fasada, zgodnie z projektem Andrzeja Kmenta, ma niezwykle starannie opracowane detale. W centralnej części znajduje się sześciokątna ryzalit, którego balkon opierają sześć eleganckich słupów, a całość wieńczona jest trójkątnym przyczółkiem z herbowym emblematem Cieszyna oraz dekoracjami roślinnymi.

Pionowe akcenty na fasadzie to boniowane lizeny, a między nimi umieszczone są okna w eleganckich, profilowanych ramach. Na drugim piętrze okna pozostają oddzielone dzięki gzymsowi, a sama wieża ratuszowa ma kwadratowy kształt, z zaokrąglonymi narożnikami. Udekorowana jest korynckimi pilastrami oraz wydatnym gzymsem na kroksztynach, które utrzymują ganek z żelazną balustradą.

Dolna część wieży, gdzie znajdują się okna, jest zamknięta pełnym łukiem, podczas gdy w górnej części okna mają kształt kwadratowy – wszystkie otoczone są profilowanymi obrami. Wieża zwieńczona jest blaszanym dachem namiotowym, na którym stoi czworoboczna latarnia ozdobiona kolumnami w narożach. Wejście na wieżę prowadzi przez dziewiętnastowieczne drzwi z listwami i ozdobnymi okuciami.

Zegar wieżowy, mechanizm którego został stworzony przez Jana Chrisa Boecka z Austrii w 1851 roku, współczesne dzwony z XVIII wieku dodają historycznego klimatu całości. Jeden z nich ma plakietkę z przedstawieniem świętego Michała, a inny został wykonany przez Jana Grosmeina z Weiten.

Wnętrza ratusza rozplanowano w układzie trzytraktowym z korytarzami. W piwnicach zachowały się pomieszczenia przykryte sklepieniami kolebkowymi, które są podparte przez gurt oraz sklepienia żaglastym. Na parterze znajduje się sień z krzyżowo-kolebkowym sklepieniem podtrzymywanym przez solidne pilastry i przylegające do niej filary. Od strony ulicy Srebrnej usytuowana jest druga sień, przykryta sklepieniem kolebkowym z łukiem segmentowym oraz częściowo podświetlona świetlikiem z dwoma oknami.

W centralnej części budynku ulokowana jest główna klatka schodowa, której sklepienie jest kolebkowe z łukiem segmentowym. Schody prowadzące do wyższych pięter mają trójbiegowy układ, a centralny bieg otwarty jest na wnętrze klatki poprzez trzy arkady o wykroju łuku koszowego, oparte na solidnych filarach. Ściany korytarzy zostały ozdobione przyściennymi kolumnami, co nadaje dodatkowej elegancji.

Na parterze w części pomieszczeń można dostrzec sklepienia kolebkowe z lunetami, krzyżowo-kolebkowe czy żaglastymi. Na pierwszym piętrze wyróżnia się sala, której sklepienia żaglasto ułożone są na gurtach, w tylnej części budynku. Na drugim piętrze znajdują się dwa pomieszczenia w frontowym trakcie, także z żaglastego sklepienia oraz reprezentacyjna sala posiedzeń.

Sala sesyjna

W 1906 roku, Sąd Obwodowy został przeniesiony do budynku zlokalizowanego przy ulicy Garncarskiej. W wyniku tej zmiany, miejsce, które wcześniej zajmował, przemieniono w biura zarządu miasta oraz w sale posiedzeń. Oddzielono mniejszą salę na obrady komisji oraz pomieszczenie większe, przeznaczone na spotkania Rady Miejskiej.

Nowa sala, w której odbywały się posiedzenia miejskiego zarządu, została starannie urządzona. Wyposażono ją w bogato zdobioną dębową boazerię, a także w oryginalne odrzwia, które wykonał stolarz Maksymilian Schubert. W dwóch narożnikach sali umieszczono secesyjne piece kominkowe. Te unikatowe kominki ozdobione herbami Cieszyna powstały w fabryce „Thonoffenfabrik” R. Weissa we Frydku.

W trzecim narożniku stanął zegar szafkowy autorstwa lokalnego zegarmistrza, Franciszka Dibona. Uroku sali dodawał herbowy fryz, umieszczony pod częściowo złoconym sufitem, zdobionym stiukami. Fryz składał się z 24 płaskorzeźbionych godeł cieszyńskich cechów rzemieślniczych, wyprodukowanych przez rzeźbiarza Franciszka Kargera na podstawie projektu Jerzego Frischa i Leonarda Hulki. Druga część fryzu wypełniła wizerunki 39 herbów cieszyńskich książąt oraz przedstawicieli lokalnej szlachty, a także herbów Śląska i samego Cieszyna, namalowanych przez Maksymiliana Salomona.

Uroda sali posiedzeń wzmocniona była przez zestaw mebli, w skład którego wchodziły fotele, ławy oraz stoły. Na frontowej ścianie, w zestawieniu z boazerią, znajduje się olejny portret cesarza Franciszka Józefa. W przestrzeni pomiędzy oknami, umieszczono siedem portretów posłów, którzy 6 maja 1779 roku podpisali Pokój Cieszyński, stworzonych przez austriackiego malarza Jana Daniela Donata. Po przeciwnej stronie, w podobny sposób, znalazły swoje odzwierciedlenie siedem olejnych portretów Habsburgów, którzy równocześnie pełnili funkcje książąt cieszyńskich.

Na tylną ścianę nałożono portrety założycieli trzech miejskich fundacji – hr. Adama Wacława Paczyńskiego z Tenczyna, bar. Karola Cselesty oraz bar. Adama Borka. Autorem koncepcji artystycznej sali posiedzeń oraz jej herbowego fryzu był radca budowlany Komory Cieszyńskiej, Albin Teodor Prokop, który sporządził rękopis zawierający szczegółowy opis oraz historię powstania tego wnętrza. Sala posiedzeń rady miejskiej została oddana do użytku w dniu 2 września 1906 roku, w trakcie wizyty cesarza Franciszka Józefa I w Cieszynie, co uczciwie zainaugurowano.”

---

Oceń: Ratusz w Cieszynie

---