Kościół św. Jerzego w Cieszynie

---

Historia

Uważa się, że kościół św. Jerzego został wybudowany w okresie od 1327 do 1404 roku, kiedy rządził w Cieszynie książę Kazimierz I cieszyński. W jego herbie znajdował się złoty orzeł na niebieskim tle, co przypomina symbol widoczny w prezbiterium tej świątyni. Można zatem przypuszczać, że to jeden z książąt zlecił budowę tej pięknej świątyni. Znajduje się ona poza średniowiecznymi murami miasta, na obszarze znanym jako Frysztackie Przedmieście. W najbliższej okolicy powstał także cmentarz, którego datowanie sugeruje rok 1472 oraz pierwszy szpital dla chorych i ubogich w Cieszynie.

Kolejna ważna wzmianka dotycząca kościoła pochodzi z 1442 roku, kiedy to świątynia zaczęła funkcjonować jako kościół filialny kościoła św. Marii Magdaleny. W tamtym czasie był poświęcony Krzyżowi Jezusa Chrystusa. W 1653 roku kościół szpitalny został konsekrowany ponownie, a w 1751 roku złożono fundację na dzwon, który później, w latach 1826 i 1886, został przetopiony na cele wojenne.

W latach 1804–1805 do kościoła dobudowano nową wieżę po stronie zachodniej, a następnie w latach 1840-1855 przeszłł on istotny remont. W 1882 roku wybuchł pożar, który strawił przykościelny przytułek, a od tego momentu kościół stracił dotychczasową funkcję szpitalną. W czasie zaborów msze były odprawiane jedynie okazyjnie, zazwyczaj w dni odpustu św. Jerzego, a także w święto Matki Bożej Bolesnej oraz w Dni Krzyżowe i Dzień Zaduszny. Po kasacji zakonu jezuitów w 1773 roku, w Cieszynie oraz na Śląsku Cieszyńskim zaczęto używać języka czeskiego w nabożeństwach, co przyczyniło się do zwiększenia kultu św. Jana Nepomucena, którego figura została umieszczona po prawej stronie wejścia do świątyni.

Po zakończeniu I wojny światowej, niemieccy katolicy przejęli opiekę nad kościołem, organizując msze święte w języku niemieckim. W początkach XX wieku zfundowano kolejny dzwon, który został konsekrowany w 1922 roku. W trakcie niemieckiej okupacji msze odbywały się jedynie podczas odpustu na św. Jerzego oraz w święto Matki Bożej Bolesnej. W maju 1945 roku, podczas odwrotu, niemieckie wojska wysadziły pobliski most na Bobrówce, co doprowadziło do zniszczeń wewnątrz kościoła – zniszczeniu uległy wszystkie witraże, część dachu została zerwana, a sklepienie pękło.

Remont kościoła przeprowadzono w latach 1950-1953 pod nadzorem proboszcza cieszyńskiego ks. Lichoty. W 1961 roku, w odpowiedzi na obawy dotyczące wpływów Kościoła Narodowego, rozpoczęto regularne niedzielne nabożeństwa. Latem 1973 roku wykonano kapitalny remont, ponieważ w roku 1974 kościół obchodził 550-lecie istnienia. Uroczysta msza koncelebrowana przez ks. biskupa Józefa Kurpasa miała miejsce 1 września 1974 roku. W latach 2013–2014, dzięki pracy konserwatorek Elżbiety Lach i Katarzyny Mrowiec, odkryto pod tynkami stare polichromie, w tym gotyckie przedstawienie Męczeństwa Dziesięciu Tysięcy na górze Ararat oraz inne co najmniej jedno interesujące przedstawienie związane z historią tej świątyni.

Cmentarz

Za kościołem św. Jerzego w Cieszynie, aż do roku 1901, istniał cmentarz, który z biegiem lat uległ znacznemu zatarciu. Obecnie z dawnego miejsca spoczynku zachowały się jedynie fragmenty nagrobków, które świadczą o historii tego miejsca.

Wśród osób, które znalazły tam ostatni spoczynek, można wymienić takie postacie jak Karol Miarka oraz Paweł Stalmach.

Architektura

Kościół św. Jerzego wyróżnia się cechami charakterystycznymi stylu gotyckiego, co sprawia, że jego architektura przyciąga uwagę wielu zwiedzających. To świątynia wzniesiona z cegły, która posiada jedną nawę oraz zamknięte trójbocznie prezbiterium. Sklepienie w tej części budowli ma formę sklepienia krzyżowo-żebrowego, nadając wnętrzu wyjątkowy klimat.

W prezbiterium można podziwiać XVII-wieczne epitafium Anny Heinel – małżonki cieszyńskiego miedziorytnika, które jest fundacją Galena Heinela. Epitafium jest ozdobione inicjałami G.H.A.H. oraz nieznanymi herbami, co dodaje mu historycznego znaczenia.

Od strony zachodniej do kościoła przylega czworoboczna wieża, zbudowana w 1806 roku, która dopełnia całości architektonicznej. Szczególną uwagę zwracają boczne drzwi do zakrystii, które są zamknięte łukiem ostrym. Wchodząc do zakrystii oraz do nawy (od strony południowej), można dostrzec gotyckie portale ostrołukowe, a także fragmenty polichromii datowane na XV wiek, które zachowały się na strychu ponad sklepieniem.

Na kluczu sklepienia umieszczona jest tarcza z godłem piastowskim, co podkreśla historyczny kontekst budowli. Nawa kościoła ma rzucie zbliżonym do kwadratu, a okna, które są ostrołukowe, dodają harmonii i światła do wnętrza świątyni.

---

Oceń: Kościół św. Jerzego w Cieszynie

---