Richard Pipes

Nauka i edukacja

Richard Edgar Pipes, urodzony 11 lipca 1923 roku w Cieszynie, to postać, która zajmuje wyjątkowe miejsce w historii naukowej XX wieku. Amerykański historyk i sowietolog, pochodzący z rodziny polsko-żydowskiej, zyskał uznanie dzięki swojej pracy poświęconej historii Rosji. Pipes zmarł 17 maja 2018 roku w Cambridge, pozostawiając po sobie znaczący dorobek intelektualny.

W latach 1981–1982 pełnił funkcję doradcy prezydenta USA Ronalda Reagana, koncentrując się na kwestiach związanych z Rosją oraz Europą Środkową. Jego wiedza i doświadczenie w tej dziedzinie były nieocenione i miały wpływ na amerykańską politykę zagraniczną.

Pipes był także długoletnim wykładowcą na Uniwersytecie Harvarda, gdzie uczył od 1958 aż do 1996 roku, kształcąc pokolenia studentów oraz kładąc fundamenty pod przyszłe badania nad historią Rosji.

Życiorys

Richard Pipes, pochodzący z żydowskiej rodziny cieszyńskich fabrykantów czekolady, przyszedł na świat jako syn Marka (1893–1973, legionista i emigrant do USA) oraz Zofii z domu Haskelberg. Swoje dzieciństwo oraz młodzieńcze lata spędził przy ul. Chmielnej w Warszawie, na obszarze, który obecnie zajmuje PKiN. W 1939 roku wyjechał z rodziną, a w 1940 roku osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Pięć lat później, w 1943 roku, uzyskał obywatelstwo amerykańskie.

Początkowo uczęszczał do Muskingum College w New Concord, leżącym w stanie Ohio, a następnie kontynuował naukę na Cornell University. Doktorat obronił na Uniwersytecie Harvarda w 1950 roku, a do momentu przejścia na emeryturę w 1996 roku pełnił funkcję profesora historii właśnie tam.

W swojej pracy naukowej skupiał się głównie na historii Rosji oraz ZSRR. W latach 1981–1982, w okresie prezydentury Ronalda Reagana, pełnił funkcję doradcy ds. ZSRR i Europy Wschodniej. Pipes był również znanym krytykiem rozszerzenia NATO w latach 90. XX wieku.

Jako autor wielu książek poświęconych dziejom Rosji, szczególnie w kontekście wydarzeń po rewolucji z 1917 roku, popierał tezę, że bolszewickie państwo totalitarne miało niewątpliwe korzenie w autorytarnej tradycji państwowej Moskwy oraz caratu. W swoich pracach, takich jak trylogia zawierająca tytuły: Rosja carów, Rewolucja rosyjska i Rosja bolszewików, szczegółowo analizował genezę rządów bolszewików oraz tworzenie ZSRR. Jego wizje historii często stawały się przedmiotem polemik, w tym z Aleksandrem Sołżenicynem, który określał je mianem „polskiej perspektywy”. Stanowisko Pipesa zbliżone było do myśli Jana Kucharzewskiego, protoplasty sowietologii, który w swoim cyklu Od białego caratu do czerwonego (t. 1–7) opublikowanym w Polsce w latach 1923–1935, zawarł ciekawe analizy tego tematu. Pipes również przyznaje, że jego prace noszą wyraźne ślady wpływu polskiej szkoły studiów nad Rosją.

„… jako człowiekowi urodzonemu w państwie sąsiadującym z Rosją zostały mi oszczędzone romantyczne złudzenia na temat owego wielkiego kraju, tak powszechne wśród ludzi, którzy mieszkają odeń o tysiące mil.”

Pipes był również aktywnym członkiem redakcji takich pism jak „Strategic Review” oraz „Journal of Strategic Studies”. Działał w Amerykańsko-Polskiej Radzie Doradczej (APAC). Był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności, a także honorowym doktorem Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1994 roku nosił tytuł honorowego obywatela Cieszyna oraz był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP. Pipes wystąpił w polskich filmach dokumentalnych, w tym w Ambasador Spasowski (2009) oraz Towarzysz generał idzie na wojnę (2011).

Życie prywatne

W 1946 roku Richard Pipes zawarł związek małżeński z Ireną Roth, z którą doczekał się dwojga dzieci, a wśród nich był również syn, Daniel. Ostatnie lata swojego życia spędził w Cambridge, w stanie Massachusetts, gdzie również zmarł.

Publikacje

Richard Pipes to wybitny badacz oraz autor licznych publikacji dotyczących historii Rosji oraz Związku Sowieckiego. Jego prace były wielokrotnie wydawane w różnych językach, w tym w polskim. Oto zestawienie jego najważniejszych dzieł:

  • The Formation of the Soviet Union, Communism and Nationalism, 1917–1923 (1954); wyd. polskie – Czerwone imperium. Powstanie Związku Sowieckiego,
  • The Russian Intelligentsia (1961),
  • Social Democracy and the St. Petersburg Labor Movement, 1885–1897 (1963),
  • Struve, Liberal on the Left (1970); wyd. polskie – Piotr Struwe, Liberał na lewicy 1870–1905 (2016),
  • Russia Under the Old Regime (1974); wyd. polskie – Rosja carów (1990),
  • Soviet Strategy in Europe (1976),
  • Struve, Liberal on the Right, 1905–1944 (1980); wyd. polskie – Piotr Struwe, Liberał na prawicy 1905–1944 (2016),
  • U.S.-Soviet Relations in the Era of Détente: a Tragedy of Errors (1981),
  • Survival is Not Enough: Soviet Realities and America’s Future (1984),
  • Russia Observed: Collected Essays on Russian and Soviet History (1989),
  • The Russian Revolution (1990); wyd. polskie – Rewolucja rosyjska (1994),
  • Russia Under the Bolshevik Regime: 1919–1924 (1993); wyd. polskie – Rosja bolszewików (2005),
  • Communism, the Vanished Specter (1994),
  • A Concise History of the Russian Revolution (1995),
  • The Three „Whys” of the Russian Revolution (1995),
  • The Unknown Lenin: From the Secret Archive (1996),
  • Property and Freedom (1999); wyd. polskie – Własność a wolność (2000),
  • Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów (2002),
  • Communism: A History (2001); wyd. polskie – Komunizm (2008),
  • VIXI: Memoirs of a Non-Belonger (2003); wyd. polskie – Żyłem. Wspomnienia niezależnego (2004),
  • The Degaev Affair: Terror and Treason in Tsarist Russia (2003); wyd. polskie – Zamachowcy i zdrajcy: z dziejów terroru w carskiej Rosji (2011),
  • Russian Conservatism and Its Critics (2006); wyd. polskie – Konserwatyzm rosyjski i jego krytycy (2009),
  • The Three Whys of the Russian Revolution; wyd. polskie – Rewolucja rosyjska. Trzy pytania (2007),
  • Krótka historia rewolucji rosyjskiej (2007),
  • Russia Itinerant Painters; wyd. polskie – Rosyjscy malarze. Pieriedwiżnicy (2008),
  • The Trial of Vera Z. (2010); wyd. polskie – Zamachowcy i zdrajcy: z dziejów terroru w carskiej Rosji (2011),
  • Uvarov: A Life (2013).

Przypisy

  1. William Grimes: Richard Pipes, Historian of Russia and Reagan Aide, Dies at 94. nytimes.com, 17.05.2018 r. [dostęp 18.05.2018 r.]
  2. Ambasador Spasowski. filmpolski.pl. [dostęp 10.01.2017 r.]
  3. Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Marek Pipes. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 10.01.2017 r.]
  4. Marek Gałęzowski: Żydzi w Legionach. Uwarzam Że Historia, 10.11.2012 r. [dostęp 10.11.2012 r.]
  5. Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. [dostęp 21.02.2011 r.]
  6. Doktoraty HC. uw.edu.pl. [dostęp 21.02.2011 r.]
  7. Janusz Spyra: Honorowi obywatele Miasta. [dostęp 18.12.2008 r.]
  8. Dwugłos o NATO: Richard Pipes i Piotr Wandycz (1996).
  9. Bywa on nawet oskarżany, iż na historię powszechną, w szczególności dzieje Rosji, patrzy „z polskiej perspektywy” (opinia Aleksandra Sołżenicyna), co może być w naszych oczach tylko komplementem. Wojciech Materski, Opinia dla Senatu Uniwersytetu Warszawskiego w związku z nadaniem tytułu doktora honoris causa Profesorowi Richardowi Pipesowi w: Uroczystość wręczenia dyplomu doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego Profesorowi Richardowi Pipesowi, Warszawa 2010 r., ISBN 83-88374-64-8, s. 26. wersja elektroniczna.
  10. a b Richard Pipes: Wstęp [w] Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów. Kraków: Arcana, 2002 r., s. 7. ISBN 83-89243-05-9.
  11. Zobacz film „Towarzysz generał idzie na wojnę” – 13 grudnia na UW. 09.12.2011 r. [dostęp 31.01.2014 r.]

Oceń: Richard Pipes

★★★★★
Średnia ocena:4.8 Liczba ocen:13