Viktor Ullmann

---

Życiorys

Viktor Ullmann zyskał uznanie jako kompozytor oraz dyrygent, a jego życie było nierozerwalnie związane z trudnymi czasami, które przeżywał. Jego ojciec, Maximilian, pochodził z rodziny żydowskiej, jednak zmienił wyznanie na katolicyzm. W latach młodzieńczych uczęszczał do szkoły podstawowej w Cieszynie. W 1909 roku przeniósł się do Wiednia, gdzie dokończył gimnazjum, równocześnie zgłębiając tajniki teorii muzyki pod okiem dr Josefa Pohlaneura.

Po zakończeniu I wojny światowej Ullmann studiował grę na fortepianie u Eduarda Steuermanna. Doświadczenie zdobył również w seminarium dla kompozytorów prowadzonym przez Arnolda Schönberga. Jego życie osobiste zmieniło się w maju 1919 roku, kiedy poślubił praską Żydówkę Marthę Koref i osiedlił się w Pradze, gdzie objął stanowisko dyrygenta w Nowym Teatrze Niemieckim.

W tym okresie powstały pierwsze jego utwory, w tym Die Schönberg Variationen. Prawykonanie tego dzieła w 1929 roku na festiwalu muzycznym w Genewie przyciągnęło uwagę krytyków i publiczności, co znacząco wpłynęło na jego karierę. W latach 1929–1931 pracował jako kompozytor i dyrygent w Zurychu, a następnie przez dwa lata prowadził księgarnię antropozoficzną w Stuttgarcie.

Po powrocie do Pragi w 1933 roku, zaangażował się w działalność pedagogiczną oraz dziennikarską, kontynuując jednocześnie tworzenie nowych kompozycji. Niestety, z powodu zajęcia Czech i Moraw przez Niemców, Ullmann i jego rodzina stali się ofiarami bardzo restrykcyjnych przepisów dotyczących osób pochodzenia żydowskiego.

W 1942 roku jego życie przybrało dramatyczny obrót, gdy deportowano go wraz z rodziną do obozu koncentracyjnego w Theresienstadt. Nawet tam znalazł sposób, by prowadzić aktywną działalność muzyczną, tworząc nowe utwory, które przyjaciele uratowali przed zniszczeniem, w tym operę Cesarz Atlantydy. Jego życie zakończyło się tragicznie 16 października 1944 roku, kiedy to został przewieziony do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie dwa dni później zginął w komorze gazowej II.

Upamiętnienie

W 2002 roku powstała fundacja dedykowana pamięci Viktora Ullmanna, która podejmuje działania na rzecz upowszechnienia i zachowania jego twórczości oraz dorobku muzyków z Theresienstadt. Fundacja ma na celu nie tylko ochronę spuścizny kompozytora, ale także promowanie jego dzieł wśród współczesnych słuchaczy.

W 2009 roku, w ramach XV Międzynarodowego Festiwalu i XIII Konkursu im. Ady Sari, miał miejsce występ premierowy jednego z jego najważniejszych utworów, pod tytułem „Cesarz Atlantydy”. Ten niezwykły dzieło, będące głęboko przesiąknięte doświadczeniami obozowymi, powstało w obozie koncentracyjnym w Terezinie. Libretto do opery zostało stworzone przez bliskiego przyjaciela Ullmanna, Petera Kiena.

Nie bez znaczenia jest fakt, że utwór przetrwał dzięki heroicznej odwadze jednego z więźniów obozu, który, choć tragedię, z jaką wiązała się egzystencja w obozach, dostrzegł w jego dziele coś niezwykłego. Po długich latach poszukiwań, „Cesarz Atlantydy” został odnaleziony w Londynie, co pozwoliło na jego rekonstrukcję i ponowną prezentację szerszej publiczności.

Literatura

Herbert Gantschacher jest autorem istotnej książki zatytułowanej Viktor Ullmann – Zeuge und Opfer der Apokalypse. Publikacja ta ukazuje życie i twórczość Ullmanna, podkreślając jego rolę jako świadka oraz ofiary czasów apokaliptycznych.

Wydana przez ARBOS-Edition w 2015 roku, książka dostępna jest w różnych językach, w tym niemieckim, włoskim, czeskim i słoweńskim. Numer ISBN tej publikacji to 978-3-9503173-3-6.

---

Oceń: Viktor Ullmann

---