Melchior Grodziecki

Duchowieństwo i religia

Melchior Grodziecki to postać, której życie i męczeństwo pozostają w pamięci nie tylko Kościoła katolickiego, ale i całej Polski. Urodził się prawdopodobnie w 1582 roku w Cieszynie, gdzie rozpoczął drogę duchowną jako szczególnie oddany jezuita. Jako członek Towarzystwa Jezusowego, do którego przyłączył się w 1603 roku, złożył śluby zakonne, które zobowiązywały go do życia w ubóstwie, czystości i posłuszeństwie.

Jego przygotowanie teologiczne oraz umiejętności pedagogiczne pozwoliły mu na pracę w kolegiach jezuickich, gdzie uczył zarówno w Brnie, jak i w Kłodzku. W 1614 roku przyjął święcenia kapłańskie, co otworzyło przed nim kolejne możliwości posługi duszpasterskiej. Jako kaznodzieja i spowiednik głosił słowo Boże w Czechach, przynosząc nadzieję tym, którzy jej potrzebowali.

Podczas wojny trzydziestoletniej Melchior został posłany do Koszyc, gdzie spotkał się z tragicznym końcem. Po zdobyciu miasta przez wojska Jerzego I Rakoczego, został brutalnie torturowany i ostatecznie ścięty toporem, wszystko za odważne wyznawanie swojej wiary katolickiej. Jego męczeństwo na zawsze zapisało się w historii, a po bez mała 350 latach starań, został kanonizowany przez papieża Jana Pawła II 2 lipca 1995 roku na Słowacji.

Obecnie, szczątki Melchiora Grodzieckiego spoczywają w klasztorze sióstr urszulanek w Tyrnawie, gdzie zostały złożone w 1784 roku. Każdego roku jego liturgiczne wspomnienie obchodzone jest 7 września, przypominając o jego poświęceniu oraz niezłomnej wierze.

Życiorys

Melchior Grodziecki przyszedł na świat w 1581 roku lub na początku 1582 roku w Cieszynie, najprawdopodobniej w rodzinie mieszczańskiej, córki Beranka oraz Jerzego Grodzkiego. Swoje pierwsze kroki edukacyjne stawiał w wiedeńskim kolegium jezuickim, gdzie skupił się głównie na nauce języka łacińskiego i literatury rzymskiej, a w mniejszym stopniu – na języku greckim oraz innych przedmiotach. Tam właśnie poznał swojego przyszłego towarzysza męczeństwa, Stefana Pongracza. W liście z 1602 roku, pisząc do rodziców, stwierdził, że „spotkało go wielkie szczęście”, gdyż został przyjęty do sodalicji mariańskiej, religijnej organizacji stworzony dla najambitniejszych uczniów.

W 1603 roku, z powodzeniem kończąc naukę w kolegium jezuickim w Wiedniu, 22 maja przystąpił do Towarzystwa Jezusowego oraz rozpoczął nowicjat w Brnie, gdzie nowicjusze byli przygotowywani do pełnego poświęcenia Kościołowi. Po roku zakonnych praktyk, 22 maja 1605 roku, złożył śluby zakonne, które obejmowały ubóstwo, czystość oraz posłuszeństwo. Po złożeniu ślubów, przez rok nauczał w kolegium jezuickim w Brnie (1605–1606), a następnie w Kłodzku (1606–1607). W latach 1607–1608 odbywał naukę w seminarium nauczycielskim w Budziejowicach, aby móc wykładać w wyższych klasach.

W 1608 roku rozpoczął studia, zgłębiając tematykę retoryki w Neuhaus oraz logiki w Pradze. Dodatkowo, kształcił się w gramatyce, ucząc się w Brnie, Neuhaus oraz Kłodzku. Z braku wystarczającej wiedzy i umiejętności spekulatywnych przerwał naukę na drugim roku filozofii, by zostać skierowanym na dwuletnie studia teologii moralnej, które odbywał w latach 1612–1614. W tym czasie prawdopodobnie pogłębiał też swoje umiejętności muzyczne.

W 1614 roku, po przyjęciu święceń kapłańskich w Pradze, przez następne cztery lata pełnił rolę kaznodziei. Głosił kazania w praskich kościołach oraz w Kopaninie, a także katechizował. Równocześnie, od 1616 roku, był odpowiedzialny za orkiestrę praskiej bursy, która przygotowywała ubogich studentów do stanu kapłańskiego. W drugiej połowie 1618 roku odbywał w Brnie swoją trzecią probację.

Po rozpoczęciu wojny trzydziestoletniej w czerwcu 1618 roku, jezuici zostali wygnani z Czech, a nieco później z Moraw. Po ich odejściu z Brna miało miejsce pożar, w wyniku którego zostali aresztowani w związku z oskarżeniem o podpalenie. Po kilku dniach zostali zwolnieni, a Melchior Grodziecki udał się na Górne Węgry (dzisiejsza Słowacja), gdzie 16 czerwca 1619 roku złożył wieczyste śluby zakonne na ręce ks. Aleksandra Doboksy, rektora kolegium jezuickiego.

W 1619 roku, na prośbę gubernatora Andrzeja Doczy, został wysłany do Koszyc jako kapelan wojskowy dla cesarskich żołnierzy oraz katolików węgierskich tam zamieszkałych. Gdy miasto zostało zajęte przez Jerzego I Rakoczego, Grodziecki wraz z Markiem Kriżem i Stefanem Pongraczem został uwięziony pod zarzutem podżegania katolików przeciwko protestantom. Przeszli przez noc okropnych tortur. Melchior Grodziecki, odmawiając wyrzeczenia się wiary katolickiej, został ścięty toporem, a jego okaleczone ciało tego samego ranka wrzucono do dołu kloacznego.

Oburzenie protestantów czeskich wywołała ta zbrodnia. Po konsultacji z radą miejską, zwłoki przeniesiono w inne miejsce i zaczęto je zasypywać gruzem. Dopiero po klęsce Rakoczego udało się wydobyć ciało męczennika, co nastąpiło po negocjacjach, w których uczestniczył poseł Ferdynanda II, Zygmunt Forgács. W marcu 1620 roku, żona Forgácsa, hrabina Katarzyna Pálffy, wywiozła je do Nižnej Šebastovej, gdzie uroczyście złożono je w kościele franciszkańskim, a później w nowym kościółku pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Hertníku koło Bardejowa. W 1635 roku przeniesiono je do klasztoru św. Klary w Tyrnawie, gdzie szczątki pozostają aż do dzisiaj.

Kult

Kult Melchiora Grodzieckiego zainicjował się na Słowacji oraz Węgrzech, a z biegiem lat rozszerzył się na Morawy i Śląsk. Historia beatyfikacji tego świętego zaczęła się w 1628 roku, kiedy to arcybiskup ostrzyhomskimi, Piotr Pázmány, podjął pierwsze kroki. Polecił on swojemu wikariuszowi, biskupowi Waradynu, Emerykowi Lósy’emu, zebrać świadków oraz spisać ich zeznania pod przysięgą. W wyniku informacyjnego procesu wstępnego stwierdzono, że męczennicy zginęli wyłącznie za sprawą swojej katolickiej wiary.

W listach datowanych na wrzesień 1628 roku, arcybiskup Pázmány skierował do papieża Urbana VIII prośbę o beatyfikację, informując o rosnącym kulcie trzech duchownych. Jednocześnie papież zabronił oddawania czci relikwiom przyszłych świętych i nakazał dalsze zbadanie sprawy. W styczniu 1661 roku, biskup siedmiogrodzki Franciszek Leonard Szegedy, na polecenie arcybiskupa ostrzyhomskiego Jerzego Lippaya, podjął nowe badania w Tyrnawie, przesłuchując nowych świadków. Mimo tego, proces został zawieszony niemal na dwieście lat.

Inicjatywę wznowienia procesu beatyfikacyjnego podjął o. Józef Boero, jezuita. W 1859 roku, z poparciem prymasa Węgier, Jana Scitovszky’ego, zwrócił się do Kongregacji ds. Obrzędów z prośbą o kontynuację. 19 września 1859 roku, po analizie dokumentów, kongregacja pod przewodnictwem kard. Konstantyna Patriziego postanowiła utworzyć komisję do formalnego rozpatrzenia procesu beatyfikacyjnego. Papież zaakceptował tę decyzję, a od 22 września 1859 roku, Melchior Grodziecki uzyskał tytuł „Wielebny”. Kard. Patrizi zlecił prymasowi Scitovszky’emu powołanie komisji w celu zebrania świadectw o cudach i łaskach, jakie miały miejsce za pośrednictwem Melchiora Grodzieckiego.

W 1864 roku komisja zakończyła swoje prace, a relikwie świętego zostały przesłane do Rzymu. Proces beatyfikacji zakończono w 1904 roku. Melchior Grodziecki został beatyfikowany 15 stycznia 1905 roku przez Piusa X w kościele św. Piotra i Pawła w Rzymie. Uroczystość w Cieszynie odbyła się w dniach 12–15 października 1905 roku i zgromadziła profesorów oraz uczniów Sodalicji Mariańskich, jak również przedstawicieli wszystkich stanów i organizacji ze Śląska. Ponadto, kanonizację Melchiora Grodzieckiego przeprowadził papież Jan Paweł II 2 lipca 1995 roku, w czasie mszy świętej odprawianej na lotnisku w Koszycach.

Wspomnienie liturgiczne Melchiora Grodzieckiego obchodzone jest 7 września. W ikonografii przedstawiany jest on w stroju zakonnym, w scenie męczeństwa, w towarzystwie innych męczenników.

Kontrowersje dotyczące pochodzenia

Przez wieki uformował się pogląd, że św. Melchior Grodziecki pochodził z polsko-śląskiej rodziny szlacheckiej Grodzieckich (znani również jako Grodecki) herbu Radwan. Na taki wniosek wpływał fakt, że Grodzieccy z Grodźca byli jedyną katolicką rodziną szlachecką w Księstwie Cieszyńskim podczas rozwoju reformacji. Dodatkowo, członkowie tej rodziny pełnili wcześniej ważne funkcje duchowne. Na przykład Jan Grodziecki, bliski współpracownik Stanisława Hozjusza, uczestniczył w Soborze Trydenckim, otrzymał sakrę biskupią i korespondował z cesarzem Maksymilianem II. Inny duchowny z tej rodziny, Wacław Grodziecki, był dziekanem kolegiaty brneńskiej oraz kanonikiem ołomunieckim i wrocławskim.

Sześćdziesiąt lat po śmierci Melchiora, jego biogram został opublikowany w 1682 roku przez Bohuslava Balbina, czeskiego jezuitę. W jego dziele, które opisuje historię królestwa czeskiego, znalazła się notatka biograficzna dotycząca Melchiora, w której wskazano, że Melchior Grodecius S.J. miał się urodzić w Cieszynie w rodzinie szlachty Grodzieckich z Brodów, a jego stryjem był biskup ołomuniecki Jan Grodziecki. Informacje te były wielokrotnie powielane przez kolejnych autorów w różnych publikacjach.

Jednakże badania prowadzone przez prof. Wacława Gojniczka z Uniwersytetu Śląskiego rozpoczęte w 2001 roku skorygowały obecny stan wiedzy na ten temat. Już wcześniej prof. Hermann Zebisch z Cieszyna, w liście z 23 września 1932 roku do dyrektora cieszyńskiego muzeum Wiktora Kargera, wyrażał wątpliwości co do pochodzenia Melchiora, zastanawiając się, czy imię Melchior nie było przypadkiem jego imieniem zakonnym, ponieważ nie potrafił wskazać jego pokrewieństwa z Grodzieckimi z Grodźca.

Badania prof. Gojniczka wykazały, że św. Melchior nie miał związków rodzinnych z Grodzieckimi z Brodów na Grodźcu. Argumenty, które przemawiają za tym tezą, to:

  • Brak wzmianki o Melchiorze wśród Grodzieckich z Brodów w dziele Bartosza Paprockiego z 1593 roku pt. Zrcadlo Slawného Margkrabstwy Morawského, który miał dobrą znajomość tej rodziny w czasach, gdy Melchior był dzieckiem. Paprocki poświęcił krótki biogram każdemu mężczyźnie z Grodzieckich, jednak Melchior nie został w nim wymieniony,
  • Nie występuje Melchior Grodziecki w dokumentach dotyczących rodziny Grodzieckich z Brodów. Szczególnie ważny jest brak Melchiora w dokumentach spadkowych po Henryku Grodzieckim zmarłym w 1587 roku. Gdyby Melchior rzeczywiście był w rodzinie, musiałby być uwzględniony, zwłaszcza że w 1591 roku, gdy sprawa siostrzeńców Anny i Heleny Grodzieckich była rozpatrywana w sądzie, Melchior miałby około 10 lat. Prawnie przysługiwałoby mu prawo do opieki oraz zabezpieczenia majątku, co jednak nie miało miejsca,
  • Brak informacji o rodzinie Melchiora w dokumentach sporządzonych przez zakon jezuitów. Wśród materiałów stworzonych po śmierci Melchiora, jak nekrolog czy korespondencja przełożonych zakonu, nie ma wzmianki o jego pochodzeniu. Przy jego nazwisku nigdy nie dodawano tytułu szlacheckiego, co było wówczas zwyczajową praktyką.

Te powody skłaniają do wniosku, że św. Melchior Grodziecki nie pochodził z szlacheckiej rodziny Grodzieckich z Brodów na Grodźcu. Można przyjąć, że urodził się w Cieszynie, prawdopodobnie jako Melchior Grodzki, który był notowany w cieszyńskich aktach archiwalnych, jako syn mieszczańskiej rodziny Jerzego i jego żony, córki Beranka. O błędnym połączeniu nazwisk Grodziecki i Grodzki, wynikającym z tego, że po łacinie oba zapisywano jako Grodecius, może świadczyć oryginalny dokument z cieszyńskich ksiąg sądowych z 20 lipca 1584 roku, który brzmi: Gyrzika Grodskeho syna totiz Melchera Grodskeho.

Nowe wyniki badań zostały opublikowane w ostatnich latach oraz prezentowane na konferencjach, w obecności hierarchów Kościoła. Kuria Bielsko-Żywiecka została poinformowana o tych ustaleniach w oficjalnym komunikacie w 2019 roku, z okazji Roku św. Melchiora, w którym wskazano, że istnieją przesłanki, które sugerują, iż był on synem Jerzego, cieszyńskiego mieszczanina. Warto zauważyć, że w trakcie wypowiedzi jubileuszowych biskup nigdzie nie wspominał Grodźca, a w artykule zamieszczonym na oficjalnej stronie Diecezji bielsko-żywieckiej czytamy pt. Św. Melchior – cieszyński mieszczanin z urodzenia?

Oceń: Melchior Grodziecki

★★★★★
Średnia ocena:4.59 Liczba ocen:7