Józef Golec

---

Życiorys

W Cieszynie Józef Golec zdobył wykształcenie w Szkole Ćwiczeń oraz w Liceum Pedagogicznym. Po ukończeniu matury, krótko pracował jako nauczyciel w Wojkowicach Komornych, pobliskim Będzinie, na Śląsku. Wkrótce potem został powołany do Marynarki Wojennej, gdzie zrealizował m.in. rejs na Okręcie Hydrograficznym „Bałtyk“ w kierunku Spitsbergenu, w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego.

W 1957 roku, Golec osiedlił się na stałe w Sopocie. Ukończył studia z zakresu pedagogiki na Uniwersytecie Gdańskim oraz uczestniczył w wielu wakacyjnych kursach dla nauczycieli rysunków, które prowadził profesor Władysław Lama, znany malarz i autorytet w dziedzinie sztuki dziecka. Jego kariera nauczycielska rozpoczęła się w Szkole Podstawowej nr 3 w Sopocie (1957–1961), później przeniósł się do szkoły nr 2, a na końcu objął stanowisko dyrektora w Szkole Podstawowej nr 8 im. Jana Matejki w latach 1965–1982. To właśnie ta placówka, jako druga w Polsce, w 1973 roku dołączyła do międzynarodowej sieci Szkół Stowarzyszonych UNESCO.

Pod jego kierownictwem, szkoła znana była z działalności promującej turystykę, harcerstwo, esperanto, szachy oraz sztukę. Golec z zapałem propagował turystykę kwalifikowaną, prowadząc liczne obozy krajowe oraz zagraniczne dla uczniów. Organizował między innymi wielodniowe piesze wędrówki, takie jak trasa z Rumunii do Polski, licząca ponad 400 kilometrów. W Czeskich Beskidach jego grupa zdobyła rekord, przechodząc 52 km w ciągu jednego dnia na trasie z Ostrawicy do Bystrzycy.

Józef Golec był również aktywnym esperantystą. Był inicjatorem powstania pierwszego Muzeum Esperanckiego w Polsce mieszczącego się w Sopocie, które działało w latach 1972–1977. Język esperanto nauczany był w „ósemce“ nieprzerwanie od 1967 do 1982 roku. Golec stworzył również jedyny w kraju Dziecięcy Teatrzyk Esperancki. Ponadto, jako szachista, wprowadził szachy jako przedmiot nauczania w 1977 roku, organizując niezliczone turnieje, w tym Mistrzostwa Polski oraz międzynarodowe zawody.

W ciągu swojej kariery, Józef Golec stał się ekspertem w zakresie sztuki dziecięcej, co zaowocowało członkostwem w Międzynarodowym Towarzystwie Wychowania przez Sztukę (INSEA) z rekomendacji profesor Ireny Wojnar w 1981 roku. Prace plastyczne jego uczniów były wystawiane w 29 krajach, a jego nauczanie przyczyniło się do sukcesów ponad 270 medalistów oraz 300 laureatów międzynarodowych konkursów sztuki dziecka. Wśród jego uczniów znajdowało się również wielu medalistów zagranicznych, dla których prowadził warsztaty w m.in. Czechach, Niemczech, Rosji, Danii i Izraelu, a także w swoim rodzinnym regionie, Śląsku Cieszyńskim.

Na początku lat 80. XX wieku, Golec zaangażował się w działalność „Solidarności”. W 1981 roku zorganizował dwie wielkie wystawy prac dzieci pt. „Polska współczesna w oczach jej dzieci” na ważnych wydarzeniach, takich jak I Krajowy Zjazd „Solidarności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego, niestety został usunięty ze stanowiska, a przez trzy lata nie pracował jako nauczyciel. Od 1985 do 1986 przebywał w Paryżu i Niemczech, gdzie zorganizował wystawę „Mali świadkowie wielkich wydarzeń”, prezentując prace w Galerii Pierre Cardin w Paryżu oraz Akademii Katolickiej w Trewirze.

Po powrocie do Polski, przez kolejnych trzech lat nauczał plastyki w szkole 53 w Gdańsku – Nowym Porcie, gdzie zdobył 63 medale na międzynarodowych konkursach sztuki dzieci. Po przejściu na emeryturę w 1989 roku, Golec zyskał renomę jako autor i organizator wydarzeń edukacyjnych i artystycznych. Był członkiem Kolegium Redakcyjnego miesięcznika „Nowa Szkoła” przez trzy lata, zaczynając od 1980 roku, oraz autorem jednodniówki „Sopocka ósemka” z 1981 roku.

Wiele publikacji oraz notatek prasowych, z których powstało ponad 1000, dokumentuje działalność Józefa Golca, odzwierciedlając jego niezwykłe osiągnięcia pedagogiczne oraz artystyczne. Określany jako „latający pedagog” oraz „łowca talentów”, do końca życia pozostał wierny swojej filozofii, by stale „nie szkodzić dziecku”, co pozwoliło mu wydobywać niespotykaną ekspresję z talentów dziecięcych. Jego twórczość pozostaje wzorem, w którym rysunek dziecka jest odzwierciedleniem jego wewnętrznego świata, dostosowanego do jego psychiki.

Na koniec, do końca swoich dni, Józef Golec aktywnie zajmował się plastyką dziecięcą, która była dla niego prawdziwą pasją. W swojej osobistej twórczości ograniczył się do ekslibrisów, tworząc ponad 350 znaków własnościowych książek, głównie o tematyce esperanckiej, a także judaica i cieszyniana.

Życie prywatne

Józef Golec był synem Józefa i Zofii z domu Wanat, który przez całe swoje życie mieszkał w malowniczym Sopocie. Po zakończeniu ziemskich wędrówek znalazł swe miejsce wiecznego spoczynku na cmentarzu komunalnym w Sopocie, a jego mogiła znajduje się w kwaterze C5-1-11.

Wystawy

Józef Golec aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym, wystawiając swoje ekslibrisy na licznych wydarzeniach publicznych. Każda z jego wystaw była zazwyczaj wspierana przez specjalnie przygotowane katalogi, w które znaleźli się niezwykli towarzysze jego sztuki. Wśród tych publikacji wyróżniają się:

• Judaica w ekslibrisach Józefa Golca, Sopot 1999,
• Judaica w ekslibrisie, Sopot 2001,
• Ekslibrisy dla Cisownicy, Sopot 2004 (dwie edycje),
• Ekslibrisy esperanckie (esperantaj ekslibrisoj) Józefa Golca, Łódź 2008, ISBN 978-83-88638-41-1, wystawa w Widzewskiej Galerii Ekslibrisu w Łodzi w 2008 roku,
• „Cieszynalia”. Ekslibrisy Józefa Golca. 76. wystawa w Widzewskiej Galerii Ekslibrisu w Łodzi. Otwarcie miało miejsce 18 października 2011 roku. Katalog (ISBN 978-83-88638-61-9) został przygotowany przez Mirosława Zbigniewa Wojalskiego. Wystawa ta zamykała obchody 20-lecia Galerii, które odbywały się pod patronatem Hanny Zdanowskiej, Prezydenta miasta Łodzi. W sumie zaprezentowano 99 ekslibrisów, w tym dzieła m.in. Jerzego Buzka. Wystawione były również reprodukcje ekslibrisów, które w oryginale miały formę koronek, znanych jako „koronki koniakowskie”.

Działalność pozazawodowa

W latach 1973–1977 Józef Golec był aktywnym wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Związku Esperantystów, zdobywając cenne doświadczenie w tej roli. Po zakończeniu tej funkcji, w okresie od 1977 do 1980 roku, miał zaszczyt być członkiem Plenum ZG PZE, gdzie jego działalność wpływała na rozwój ruchu esperanto w Polsce.

Dodatkowo, jego zaangażowanie w Związek Harcerstwa Polskiego również nie mogło pozostać niezauważone. Z tytułem instruktorskim podharcmistrza, podejmował różne zadania w harcerstwie, a w latach 70. XX wieku pełnił funkcję komendanta szczepu, gdzie mógł oddać swoje pasje młodemu pokoleniu harcerzy.

W 1996 roku założył Gdańskie Bractwo Cieszyniaków, którego celem była promocja regionalnych tradycji. Do jego działalności należało opracowywanie i wydawanie biuletynu pod nazwą „Cieszyniok“, który stał się ważnym źródłem informacji o kulturze i historii Cieszynian.

Publikacje

Józef Golec był niezwykle płodnym autorem, który przyczynił się do rozwoju literatury regionalnej i edukacyjnej, publikując wiele znaczących dzieł. Jego prace obejmują różnorodne tematy, a wśród nich znajdziemy:

• Cieszyński słownik gwarowy (1989),
• Jan Broda : miłośnik i popularyzator Śląska Cieszyńskiego (1996),
• Patroni sopockich ulic (1996),
• Trzytomowy Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej (I-1993, II-1995, III-2007),
• Sopocki album biograficzny (2008),
• Gdański ruch esperancki 1907-2007 (2008),
• Album biograficzny gminy Goleszów – współautor (2013),
• Dwa wieki sopockiego szkolnictwa – współautor (2014),
• Z pocztowych dziejów Sopotu (2015).

Oprócz tych prac, Golec zajmował się również publikacjami o charakterze biograficzno-bibliograficznym, a także mniejszymi tekstami związanymi z filatelistyką. Zasłynął także jako autor ponad 1000 krzyżówek i rozrywek umysłowych, które były publikowane zarówno w krajowej prasie, jak i w duńskich wydaniach.

W szczególności, w 2010 roku, na rynku wydawniczym ukazała się monografia Mieczysława Guldy, zatytułowana Człowiek – nauczyciel – twórca Józef Golec – Sopocki cieszynianin, która przybliża postać tego znakomitego twórcy.

Wyróżnienia i odznaczenia

Józef Golec zdobył liczne wyróżnienia oraz odznaczenia, które potwierdzają jego znaczący wkład w życie kulturalne oraz społeczne. W plebiscycie redakcji „Wieczoru Wybrzeża“ uznano go za „Gdańszczanina 1966 roku“.

Jest on laureatem nagrody Ministra Edukacji w dwóch kategoriach, otrzymując nagrodę I stopnia oraz jeden raz nagrodę II stopnia. W 1994 roku został nagrodzony prestiżowym wyróżnieniem prezydenta Sopotu, znanym jako „Sopocka Muza“.

W wyniku swojej aktywności społecznej, w roku 1990 Golec został wybrany radnym miasta Sopotu, pełniąc tę funkcję przez dwie kadencje. W trakcie swojej kadencji piastował również stanowisko przewodniczącego Komisji Kultury Rady Miejskiej.

W 2005 roku uhonorowano go Nagrodą im. ks. Leopolda Jana Szersznika. W ramach swoich działań na rzecz esperanta, Józef Golec w jesieni 2011 roku wystąpił z wnioskiem do Władz Miast Sopotu i Cieszyna. Celem tego wniosku było danie możliwości Prezydentowi RP nadania mu wysokiego odznaczenia państwowego.

Na mocy dekretu, podpisanego 14 stycznia 2012 roku przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, Józef Golec został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, co stanowi wyraz uznania dla jego działalności jako esperantysty.

Dodatkowo, w 2012 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Cieszyna, co jeszcze bardziej podkreśla jego zaangażowanie w życie lokalnych społeczności.

Upamiętnienie

19 lutego 2018 roku zapisał się w historii Sopotu jako dzień, w którym Rada Miasta podjęła decyzję o uhonorowaniu Józefa Golca. Uchwała ta dotyczyła nadania imienia tego wybitnego mieszkańca fragmentowi ulicy 3 Maja, który prowadzi do siedziby Szkoły Podstawowej nr 8.

Uroczystość związana z odsłonięciem tabliczki z imieniem patrona miała miejsce 28 maja 2018 roku. W wydarzeniu brała udział córka Józefa Golca, Ewa Kluge, co dodatkowo podkreśliło emocjonalny wymiar tego wydarzenia. Obecny był również prezydent Sopotu, Jacek Karnowski, co wskazuje na rangę i znaczenie tego okazji dla społeczności lokalnej.

---

Oceń: Józef Golec

---