Jerzy Wałga

---

Życiorys

Wykształcenie i doświadczenie

Jerzy Wałga przyszedł na świat 17 listopada 1946 roku w Cieszynie. W swoim wczesnym życiu, ukończył zarówno szkołę podstawową, jak i zawodową, zdobywając wykształcenie, które stało się fundamentem jego przyszłej kariery. Już jako dziecko przejawiał pasję do majsterkowania oraz tworzenia, co przygotowało go do zawodowego rozwoju w dziedzinach związanych z militariami. W szczególności, młody Jerzy spędzał wiele godzin odkrywając tajniki rzemiosła w Muzeum Śląska Cieszyńskiego, które miało na niego ogromny wpływ, oraz w warsztacie swojego dziadka, Jana Wałgi.

Podczas nauki w szkole średniej, jego zainteresowania koncentrowały się wokół przedmiotów technicznych, w tym metalurgii, metaloznawstwa, kowalstwa i obróbki cieplnej. W 1968 roku zdobył dyplom szkoły średniej, uzyskując tytuł mistrza obróbki cieplnej, a pięć lat później, tytuł ślusarza narzędziowego. Po zakończeniu nauki, przez kilka lat pracował w zakładach CELMA w Cieszynie, gdzie rozwijał swoje umiejętności pod okiem renomowanych mistrzów – Alberta Palicy, Jana Poloka oraz Eugeniusza Niemca. Ich nowatorskie techniki obróbcze i grawerskie miały znaczący wpływ na jego karierę.

W trakcie kariery zawodowej, Jerzy również odbył obowiązkową naukę w Technicznej Oficerskiej Szkole Wojsk Lotniczych, gdzie uzyskał tytuł Technika Eksploatacji Samolotu Odrzutowego MIG 21. Ta wiedza była kolejny krok w jego wszechstronnej edukacji technicznej.

Warsztat

Po zakończeniu pracy w CELMIE, Jerzy zdecydował się na otwarcie własnego warsztatu, który skupił się na naprawie sprzętu sportowego oraz rzemiośle artystycznym w zakresie rusznikarstwa. W jego warsztacie ostrzy się łyżwy, naprawia rakiety tenisowe, rowery oraz serwisuje różnego rodzaju sprzęt sportowy. Co ważne, był jedynym autoryzowanym warsztatem sprzętu narciarskiego z Szaflar (Polsport).

W trakcie działalności, Jerzy nie tylko zajmował się tworzeniem nowych przedmiotów, ale również poddawał renowacji zabytkową broń. Do jego projektów należała konserwacja pistoletów, które zostały wyprodukowane przez Karola Wierlika, znanego cieszyńskiego rusznikarza z XIX wieku. Niejednokrotnie podejmował się także renowacji cennych obiektów dla Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Těšínska oraz Zamku w Grodźcu, a także dla Michała Bożka, znanego mecenasa sztuki.

Izba Cieszyńskich Mistrzów

Jerzy Wałga jest także zaangażowany w inicjatywy mające na celu promocję rzemiosła. W 2012 roku, przy wsparciu miasta Cieszyn oraz Zamku Cieszyn, powołał do życia Izbę Cieszyńskich Mistrzów. To wyjątkowe miejsce, w którym zderza się bogata tradycja z nowoczesnym designem, ma na celu promowanie regionalnego dziedzictwa Śląska Cieszyńskiego oraz Księstwa Cieszyńskiego. W Izbie można poznać różne rodzaje rękodzieła, takie jak cieszyński filigran, haft, koronka oraz grawerstwo, a także historie niesamowitych postaci, które wpłynęły na jego rozwój, takich jak Franciszek Horak, Janina Marcinkowa, Teresa Wałga, Albert Palica oraz wielu innych.

Szkoła Rzemiosł

W 2023 roku Jerzy Wałga wziął na siebie odpowiedzialność za edukację młodych adeptów rusznikarstwa w Szkole Rzemiosł, która działa przy Zamku Cieszyn. Inicjatywa ta ma na celu podtrzymywanie oraz rozwój tradycji rzemieślniczych w regionie śląska cieszyńskiego, ze szczególnym uwzględnieniem tradycyjnych technik rusznikarskich.

Macierz Ziemi Cieszyńskiej

Od wielu lat Jerzy jest aktywnym członkiem Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. Jako uczestnik Koła Terenowego nr 1 oraz członek Zarządu Głównego MZC, przez dziesięć lat pełnił funkcję wiceprezesa ds. organizacyjno-gospodarczych. Jego zaangażowanie w działalność macierzową zostało docenione, gdy w 2013 roku otrzymał Godność Członka Honorowego Macierzy za swoje zasługi.

Radny Miasta Cieszyn

Jako radny miasta Cieszyn, Jerzy Wałga działał w latach 1998–2002 oraz ponownie od 2018 roku. Jego działania koncentrują się na ochronie kultury oraz reprezentacji spraw lokalnych. Jerzy pracuje w kluczowych komisjach, takich jak Finanse, Rozwój i Sprawy Komunalne, a także Skarg, Wniosków i Petycji. Jest także członkiem Klubu Radnych Cieszyński Ruch Społeczny. W 2019 roku, w dowód uznania, wykonał dla Rady Miejskiej Miasta Cieszyna laskę przewodniczącego, która otwiera posiedzenia Rady od tamtej pory, do którego trzykrotne stuknięcie wyznacza początek debat.

Cieszynka

W 1972 roku, Jerzy Wałga podjął pierwszą próbę stworzenia wyjątkowej cieszynki, otwierając tym samym nowy rozdział w historii rękodzieła. W trakcie jej produkcji wykorzystywał swoje umiejętności oraz dostępne zasoby z zakładów, w których pracował. Od tamtej pory cieszynki w jego wykonaniu powstają nieprzerwanie do dnia dzisiejszego.

W latach osiemdziesiątych, specjalna komisja powołana przez zakłady CEPELIA z Czechowic-Dziedzic potwierdziła autentyczność cieszynek produkowanych przez Wałgę. Ustalono, że każdy wyrób jest całkowicie oryginalny, a nie jedynie repliką.

Wszystkie elementy broni wykonywanej przez Jerzego są tworzone przy wykorzystaniu tradycyjnych metod produkcji. Każdy detal, nawet najmniejszy, jest tworzony ręcznie, co przekłada się na unikalność każdego egzemplarza. Do tych ręcznie wykonywanych elementów należą również bogate grawery, intarsje oraz inkrustacje. Proces tworzenia jednej cieszynki zajmuje średnio od trzech do czterech miesięcy, a do tej pory artysta stworzył około 60 sztuk.

Jerzy Wałga niejednokrotnie zajmował się renowacją zabytkowych cieszynek oraz eksponatów muzealnych z całej Europy, a także z prywatnych kolekcji, przywracając im dawny blask.

Na szczególne zamówienie Kancelarii Prezydenta RP, w 2011 roku, wykonał cieszynkę, która została przekazana Prezydentowi Słowacji Andrejowi Kiska podczas wizyty w Polsce w 2014 roku.

W 2018 roku, Rusznikarstwo Artystyczne, oparte na tradycyjnej szkole cieszyńskiej, z sukcesem zostało wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO jako pierwsza pozycja w tej kategorii.

Nagrody i odznaczenia

Jerzy Wałga, znany z długoletniej działalności w dziedzinie rzemiosła artystycznego, wielokrotnie uczestniczył w wystawach, które podkreślają jego twórczość oraz zaangażowanie w ochronę i rozwój kultury. W trakcie swojej kariery artysta został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i wyróżnieniami.

• 1984 – wyróżnienie Dyplomem na VII wystawie rękodzieła artystycznego,
• 1985 – Srebrny Krzyż Zasługi,
• 1986 – Nagroda Arsenał ’86,
• 1984–1986 – Nagroda na Wystawie Rzemiosł Artystycznych w Bielsku-Białej,
• 1987 – nagroda w Ogólnopolskiej Wystawie Rzemiosł Artystycznych w Krakowie,
• 2013 – Godność Członka Honorowego Macierzy, która jest najważniejszym macierzowym wyróżnieniem,
• 2015 – odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”,
• 2015 – Laur Złotej Cieszynianki,
• 2017 – Złoty Laur Umiejętności i Kompetencji,
• 2022 – Złota Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Śląskiego,
• złota odznaka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
• Medal im. Ks. Leopolda Szersznika,
• Medal Pawła Stalmacha,
• nagroda Miasta Cieszyna za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej oraz upowszechniania i ochrony kultury,
• nagroda Starosty Powiatu Cieszyńskiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury,
• Odznaka Honorowego Członka Izby Rzemieślniczej w Bielsku-Białej.

Warto również zaznaczyć, że w 2018 roku Rusznikarstwo Artystyczne, wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej, zostało wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO jako pierwsza pozycja. Kolejnym istotnym osiągnięciem artysty było wpisanie go w 2022 roku do Encyklopedii Osobistości Polski, co potwierdza jego znaczenie w polskiej kulturze.

W 2023 roku Jerzy Wałga został zgłoszony oraz nominowany do Nagrody Księżnej Asturii w dziedzinie sztuki, co stanowi kolejny dowód na jego wpływ i docenienie w świecie artystycznym i kulturowym.

Rodzina Wałgów – tradycje

W rodzinie Wałgów tradycje związane ze sztuką i rzemiosłem mają głęboki sens. Wiele z tych tradycji zostało przekazanych z pokolenia na pokolenie, tworząc bogaty dorobek kulturowy.

Jan Wałga, dziadek, zapisał się w historii jako pierwszy taksówkarz w regionie oraz założyciel warsztatu wulkanizatorskiego w Cieszynie. To on był także producentem wysokiej jakości klejów do gumy, importując kauczuk z Argentyny, z którego tworzył specjalistyczny klej wykorzystywany w swoim warsztacie.

Teresa Wałga z d. Babilon, żona Jana, była utalentowaną artystką koronczarką oraz twórczynią ludową. Jej osiągnięcia w dziedzinie koronkarstwa są nieocenione, gdyż była prekursorką trójwymiarowej koronki w Polsce. Dzięki swoim unikalnym technikom potrafiła ukazywać urodę cieszyńskich zabytków poprzez przestrzenne dzieła, często nawiązujące do natury czy lokalnej architektury.

Synowie Wałgi kontynuowali rodzinną tradycję rzemiosła. Jan Wałga, mistrz snycerstwa i stolarstwa, projektował eleganckie, drewniane witryny sklepowe oraz drzwi z bogatymi zdobieniami. Jego największe osiągnięcia to witryny w cieszyńskiej bibliotece miejskiej, w aptece położonej u podnóża góry zamkowej, jak również przy kościele parafii pw. św. Klemensa w Ustroniu.

Tomasz Wałga, również syn, specjalizuje się w obróbce metalu oraz nożownictwie. Jako technik mechanik, jego umiejętności w tej dziedzinie przyczyniły się do dalszego rozwoju tradycji rzemieślniczych w rodzinie.

---

Oceń: Jerzy Wałga

---