Nike cieszyńska

---

Nazwa oraz dedykacja

„Pomnik jest znany pod oficjalną nazwą „Pomnik Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę”, a potocznie określany jako „Cieszyńska Nike” lub „pomnik Ślązaczki”. Nazwa nieformalna odnosi się do mitologicznej postaci Nike, jak również do tradycyjnego ludowego stroju cieszyńskiego, w który ubrana została kobieca figura znajdująca się na tym pomniku.

Monument ten jest poświęcony zawiązanemu w Cieszynie 8 sierpnia 1914 roku Legionowi Śląskiemu, który również znany jest jako Legion Cieszyński. W jego skład wchodziło około 600 ochotników pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego oraz Pogranicza Morawskiego. Legion ten został włączony do Legionu Wschodniego.

Jako część II Brygady Legionów pod dowództwem generała Józefa Hallera, jednostka ta brała udział w licznych kampaniach wojennych, w tym w Karpatach, Besarabii, na Bukowinie oraz na Wołyniu.

Opis

Pomnik ten został stworzony przez wyjątkowego artystę, Jan Raszka, który jest jednym z weteranów legionistów śląskich. Z siedzibą w Ropicy, ten rzeźbiarz oddał hołd swojej ojczyźnie poprzez wykonanie tego dzieła, które łączy w sobie brąz i granit. Uwagę przyciąga postać Nike cieszyńskiej, umieszczona na wysokim postumencie, świadcząca o odwadze i determinacji legionistów.

Na pomniku znajdują się także tablice pamiątkowe, które upamiętniają szlak bojowy Legionu śląskiego. U stóp tej rzeźby, zobaczyć można dwie tablice, które oddają cześć szarżom piechoty pod dowództwem por. Jana Łyska. Zainspirowany tymi wydarzeniami, Jan Łysek napisał wzruszający wiersz, którego fragment brzmi:

„Wyszliście na zwycięstwa zew, wy – śląskiej ziemi pancerz nasz, polskiego ludu łzy i krew, wy – śląska straż”

Bezpośrednio u stóp pomnika znajdują się szesnaście kartuszy, na których wypisano nazwy miejscowości z Kresów Wschodnich, gdzie walczył Legion Śląski. Sześć z nich dedykowanych jest również polskim żołnierzom, którzy oddali życie podczas wojny polsko-czechosłowackiej w latach 1919–1920. Na kartuszach widnieją istotne nazwy miejscowości Śląska Cieszyńskiego, w których miały miejsce decydujące starcia z Czechami w tym konfliktcie: Bystrzyca, Karwina, Bogumin oraz Skoczów.

Historia

Pomnik, którego historia sięga 28 października 1934 roku, został uroczyście odsłonięty przez ówczesnego wojewodę śląskiego Michała Grażyńskiego. Uroczystość przyciągnęła uwagę około 15 tysięcy ludzi, wśród których znaleźli się weterani Legionu Śląskiego oraz przedstawiciele różnych władz i organizacji, które dążyły do niepodległości.

Przykry los pomnika nastał z nastaniem II wojny światowej. Już wczesnym rankiem 1 września 1939 roku, został on zburzony przez niemieckie wojska. Pozostałe po dewastacji metalowe elementy udało się uratować miejscowym harcerzom, którzy przechowywali je w swoich domach. Po wkroczeniu Armii Czerwonej, komunistyczne władze postanowiły zainstalować na tym miejscu nowy monument – „Pomnik wdzięczności Armii Czerwonej”, wykorzystując części przedwojennego pomnika legionów.

W 1989 roku pomnik poświęcony radzieckiej armii został zburzony, a tym samym zniszczono również resztki przedwojennego monumentu Cieszyńskiej Nike.

Na przełomie lat, konkretnie 22 marca 2003 roku, w Cieszynie powstał „Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika”, którego skład był następujący:

• przewodniczący Cichomski,
• Władysław Macura,
• cieszyński artysta-rzeźbiarz prof. Jan Herma,
• Piotr Tomica.

Komitet zyskał zadanie odtworzenia zniszczonej budowli na podstawie dostępnej dokumentacji. Dzięki ich wysiłkom, monumentalna budowla została zrekonstruowana zgodnie z projektem prof. Jana Hermy. Proces odlewu powierzono Gliwickim Zakładom Urządzeń Technicznych.

Finalnie, 7 czerwca 2008 roku, po upływie 74 lat od pierwszego odsłonięcia oraz 69 lat od zniszczenia, miało miejsce ponowne odsłonięcie pomnika. Na cokole umieszczono wyraźny napis: „Legionistom Ślązakom poległym za Polskę”.

Kontrowersje

12 października 2005 roku miał miejsce istotny incydent, który wciąż budzi kontrowersje. Konsul generalny Czech w Katowicach zorganizował spotkanie w cieszyńskim ratuszu, na które zaprosił przedstawicieli Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika. Celem tego zebrania było przekonanie uczestników, aby zrezygnowali z umieszczania na postumencie kartuszy, które odnosiłyby się do czeskiej aneksji Zaolzia z lat 1919–1920.

---

Oceń: Nike cieszyńska

---